Frenteknik

Yeni adıyla “modifiye” veya “tuning” resmi adıyla “tadilat” olarak bilinen motorlu araçlar üzerinde yapılan teknik degisiklikler ülkemizde son yıllarda özellikle binek otomobil ve kamyonet/minibüs sınıfı araçlarda yaygınlasmaktadır.

Motorlu araçlar üzerinde yapılan bu teknik degisiklikler neden, nasıl ve hangi kurallara göre
yapılmaktadır ?

Bu sorulara yanıt vermeden önce “motorlu araçlar nasıl ve hangi kurallara uygun olarak üretilmektedir ?” sorusunu yanıtlamak gerekmektedir.

Motorlu araçlar üreticiler tarafından , müsterilerinin taleplerini karsılıyacak sekilde , büyük Ar-Ge ve Deneme çalısmalarının ardından ulusal ve/veya uluslararası Teknik ve Çevre mevzuatlarına uygun olarak üretilmektedir. Binlerce mühendis, aylarca , hatta yıllarca
çalısarak ve deneyerek en küçük detayına kadar araçları tasarlamakta ve gereginde aylarca çöllerde ve kutup dairesinde denemeler yapmaktadır. Bütün bu yapılan denemeler
ve saglanan Ulusal / Uluslararası Teknik mevzuat testlerine karsın bu araçlar piyasaya sürülmeden önce “Sorumluluk Sigortası” adı altında dogabilecek teknik sorun ve hatalardan
üretici ve tüketicileri mali anlamda koruyacak sigortalar yapmaktadır. Hatta “geri çagırma (recall) Sigortası” denilen bir sigortayla araçların teknik bir sorun sonucu düzeltilmek için fabrikaya geriye çagrılması (recall) sırasında parasal riskleri de sigortalanmaktadır. Aksi durumda bu parasal yük üreticileri çok zor duruma düsürebilir.

Büyük emek ve masraflarla gelistirilen ve Ulusal / Uluslararası teknik mevzuatlara uygun olarak test edilip Teknik Onay sisteminden geçirilerek üretilen motorlu araçlar üzerinde teknik degisiklik elbette kurallarına uyularak yapılabilir.

Motorlu araçlar üzerinde yapılan bu degisiklikler üçe ayrılabilir:
1) Sportif amaçlı degisiklikler
2) Ticari amaçlı degisiklikler
3) Bireysel / Hobi amaçlı degisiklikler

1) Sportif amaçlı degisiklikler: Ralli , Off-road veya Pist yarıslarına katılacak sekilde üzerinde teknik degisiklikler yapılan araçlar genellikle trafige çıkmamakta ve dolayısıyla teknik degisikliklerinTeknik Onay’dan geçmesine gerek kalmamaktadır. Buna karsılık bu
araçlar yarıslara giderken çekici araçların üzerinde gitmektedirler.

2) Ticari amaçlı degisiklikler: Yük ve yolcu tasıyan araçların genellikle tasıma kapasitelerini artırmak için yapılan degisikliklerdir. Ülkemizde yaygın sekilde yapılan Panelvan kamyonetlerin Minibüs olarak degistirilmesi ve iki dingilli kamyonlara
Üçüncü dingilin takılması bu kapsamdadır.

3) Bireysel / Hobi amaçlı degisiklikler: Özellikle binek otomobil ve son zamanlarda özel amaçlı kullanımı iyice yaygınlasan Minibüs ve Van’lara yapılan teknik degisiklikler bu kapsamdadır. Araç sahiplerinin “farklı olmak” veya “farkedilmek” amacıyla kendi
kisisel begenilerine göre yapılan Teknik degisikliklerdir.

Sportif ve Ticari amaçlı Teknik degisiklikler bireysel amaçlı degisikliklere göre daha kolay denetim altına alınabilmektedir. Bireysel araç sahiplerinin yaptıgı Teknik degisikliklerin saptanması ve denetim altına alınması ise daha zordur. Gelismis ülkelerde özellikle Araç Muayene @stasyonları ve Trafik denetimleri sırasında onaysız olarak Teknik degisiklige ugramıs bu araçlar tesbit edilmekte, kullanıcılar agır yaptırımlarla karsı karsıya kalmaktadırlar. Öte yandan sigorta sirketleri de Kasko’nun geçerli olması için Teknik
degisikliklerin TEKN@K ONAY’lı olmasını istemektedir.

Ülkemizde araçların üzerinde yapılabilecek Teknik degisiklikler Sanayi ve Ticaret Bakanlıgı tarafından 21 Ekim 2004 tarihinde yayınlanan ve 21 Nisan 2005’de devreye giren Araç @mal ve Tadil Montaj Yönetmeligi (A@TM) ‘nde tanımlanmıstır. Bu yönetmelige göre her türlü Teknik Degisiklik konu ile ilgili olarak daha önce bakanlık tarafından yetkilendirilmis olan Teknik Hizmet Kurulusu (Teknik Servis) tarafından raporlanmıs olması gerekmektedir. Teknik Onay gerektiren bu degisikliklerin kapsamı en basit dıs ayna veya jant/lastik degisikliginden baslamakta , en karmasık motor gücü artırmaya kadar gitmektedir.

Acaba ülkemizde binek araçlara yapılan ve “modifiye” adı verilen teknik degisikliklerin hangileri bu onaylardan geçirilmektedir?

Ülkemizde binek otomobillere yapılan Teknik degisiklikler içinde TEKN@K ONAY alınan en yaygın uygulama LPG takılmasıdır. Bu uygulama dısındaki diger Teknik degisiklikler için Teknik Onay alınmakta mıdır?

Avrupa'da oldugu gibi yapılan tüm Teknik degisikliklerin TEKN@K ONAY belgesi ile birlikte yapılması Türkiye için o kadar da uzak degildir. Bu konuyla ilgili mevzuat AITM zaten bunu sart kosmaktadır.

Kural olarak araç üzerine Teknik Degisiklik (tadilat) yapmadan Onay Kurulusu ‘na ( Bakanlık veya TSE) onay basvurusu yapmak gereklidir. "Bu tadilat onay gerektirir , su tadilat onay gerektirmez" kararını tadilat yapılmadan önce Sanayi Bakanlıgı (veya yetkilendirdigi kurulus TSE) ve bakanlık tarafından atanmıs olan Teknik Hizmetler Kurulusu vermelidir.

Daha önceden Teknik Degisiklik yaptırmıs ve Trafikte dolasan "modifiyeli" araçların degisikliklerini onaylatmaları gerekmektedir. Yarıs, Off-Road ve Ralli araçlarının tadilatlı durumda Teknik Onay almaları çok zordur ve bu nedenle trafige çıkmamaları gereklidir.

Chip Tuning ile elde edilen güç artısı TEKN@K ONAY gerektirir. Bu güç artısı aracın hızını artırırken motorun emisyon degerlerini de etkilemektedir. Chip Tuning ile ilgili olarak örnegin Almanya'da tüm araçlar TEK TEK kontrol edilip belirli bir bedelle TEKN@K ONAY belgesi almaktadır. @sviçre'de de durum aynıdır, %20 üzerindeki güç artıslarında araç üreticisinin onayı veya Tadilatçı Garantisi istenmektedir, %8'in üzerindeki son hız artıslarında araç üreticisinin onayı veya Tadilatçı Garantisi istenmektedir. Öte yandan hızın
artması en basta FREN sisteminin kontrolunu gerektirmektedir.

Fren sisteminde dogrudan yapılan degisiklikler TEKN@K ONAY gerektirdigi gibi araçta frenlere dokunulmadıgı halde yapılan bazı degisiklikler freni etkiledigi için Frenlerle ilgili TEKN@K ONAY gerektirir. Birinci örnek güç ve hız artısıdır. Tadilat öncesi son hızı 200 km/h nın altında olan araçların tadilat sonrası Fren Tip Onay testleri tekrarlanmaktadır.Özellikle Panelvan , minibüs ve dizel motorlu arazi araçlarına yapılan güç artırıcı degisiklikler bu kapsamdadır. @kinci örnek de N1 sınıfı Panelvan veya camlı kamyonetlerden degisiklikle M2 sınıfı minibüs yapmak için yapılan tadilatlardır. 71/320/AT fren mevzuatına göre N1 sınıfı kamyonet veya Panelvan araçların frenlerinde ABS zorunlulugu yokken M2 sınıfı minibüslerde ABS zorunlugu vardır, dolayısıyla bu araçların frenlerinde ABS olup olmadıgı Teknik Hizmet Kurulusu (Teknik Servis) tarafından kontrol edilmelidir. ABS takılması veya (araç M1 veya N1 gibi ABS zorunlulugu kapsamında degilse) ABS’nin iptal edilmesi de frenlerle ilgili TEKN@K ONAY alınmasını zorunlu kılmaktadır.
Dıs görünüs ile ilgili degisiklikler kontrolden geçmelidir. Spoiler veya diger dıs aksesuarların ilgili teknik mevzuata uygunlugu kontrol edilmelidir. Rasgele far eklenemez, çıkartılamaz , Ön ve Ön sag/sol camlara karartma veya renkli film uygulanamaz.

ISO 9000 Kalite sistemi ve belgesi olmayan tadilatçıların tadil ettikleri araçların Onay Kurulusu tarafından TEK TEK kontrol edilmesi gerekmektedir. Eger bu firmaların ISO 9000 Kalite Belegeleri var ise “A@TM Seri Tadilat Belgesi” alabilirler.

Eger Türkiye’deki TEKN@K ONAY örgütlenmesi bu ihtiyaçları karsılıyamıyorsa, "modifiye " sektörü bu konunun takipçisi olmalı ve alt yapının hazırlanmasını desteklemelidir. Almanya’da ALPINA, AMG, IRMSCHER, RUF, OETTINGER, ABT, BRABUS gibi kuruluslar
bu altyapıya uygun çalısmaktadır. Çogu kendi tadilatçı garantilerini vermekte , onaylanmıs tadilatlardan sigorta ve kasko firmalarının haberi olmakta ve ona göre kullanıcılar hesaplanan yeni sigorta pirimini ödemektedir.

Öte yandan tadilatçı kurulusların "Mesuliyet Sigortası" yaptırması da gereklidir.

“Modifiye” yani Teknik Degisiklik konusunda yatırım yapmakta olan kurulusların hem kendi yatırımlarını güvence altına almak, hem de müsterilerine dogru yol göstermek açısından TEKN@K ONAY konusunda gerekli çalısmaları yapmaları gereklidir.

Modifiye etigi;
- Araç üreticilerinin Teknik Degisiklik yapılacak araç üzerindeki telif hakkını ve son sözünü kabul etmek,
- Araç üreticileriyle dirsek teması içinde çalısmak,
- Trafikte dolasacak araçlara TEKN@K ONAY alamıyacak Teknik Degisiklik yapmamak,
- Teknik Degisiklik yapılacak aracın üreticisinin uydugu Teknik Mevzuatlara uymak,
- Denenmemis ürün kullanmamak ve denenmemis Teknik Degisiklik yapmamak,
- Üretici Garantisi gibi “Tadilatçı Garantisi” vermek,
- ISO 9000 Kalite Belgesine sahip olmak ve “Seri Tadilat Belgesi” almak ,
- Otomobil dergilerinin Teknik Onay almıs Teknik Degisiklikleri kabul etmesi demektir.

Kısacası Modifiye Etigi ,degisiklikleri Teknik Onay’dan geçirmek ve “kayıt içi” çalısmaktır.

Alpay LÖK
Frenteknik Otomotiv
Şirket Müdürü

 Makaleyi .pdf formatında indirmek için tıklayınız.